” تاملاتی در خصوص قرنطینه ”
از همان ابتدای تشخیص ویروس کرونا و قبل از عالم گیر شدن آن “قرنطینه” به عنوان ایمن ترین شیوه زندگی از خودش رونمایی کرد . در این میان اما سوال این است که چرا مردمان متعددی برای شکستن خانه نشینی لحظه شماری میکنند و مترصد خروج از قرنطینه اند؟
این نوشتار در مقام “قرنطینه”شناسی و قرابت آن با “سلول انفرادی” نگاشته شده است و طی نگاشتن آن به شخصه مجبور به چنگ زدن های زیادی بر صورت “فلسفه – روانشناسی و جامعه شناسی” شده ام و معترف ام که ارائه صورت بندی و نتیجه گیری از این چنگ زدن ها و تحقیقات به واقع آسان نیست ؛ نگارنده برای سهولت در انتقال مطالب نکات اهم را در چهار قاب مشتق کرده است .
قاب نخست : توماس هابز قائل بود “انسان گرگ انسان است” و جان لاک معتقد بود “انسان ذاتا برای انسان های دیگر مفید و دلسوز” است” . فاکتور مشترک در این دو رویکرد ، “اجتماعی بودن” انسان است و اتوماتیک وار انسان را در حیطه اجتماع تعریف میکنند.
انسان از ماده اُنس است و مایل به ارتباط با دیگری !
یکی از دلایل دشواری قرنطینه در بر هم خوردن این نظم ذهنی است و فی الواقع دارای مشابهت با غوطه خوردن در رود خانه ای در دمای منفی ۱۰ درجه ؛ یک شوک لحظه ای و یک ضربه سهمیگن به “وجود” آدمی نه به “امیال” انسان .
انسانی که بخشی از وجود اش را از او گرفته اند انسان شوک زده و مضطربی است که مستعد شدید ترین نوع افسردگی هاست!
جالب این است که از عوامل “سلول انفرادی” را هم افسردگی زندانیان ذکر کرده اند.
قاب دوم : روانشناسان هر چه که “ناشناس” باشد را برای انسان ها “ترسناک” میپندارند ، گفته شده دلیل گریه های نوزاد در بدو تولد ناشناس بودن جهان جدید پیرامون او است !
به طریق اولی دلیل ترس از مرگ یا ترس از رفتن به “فضا” را هم در این مکانیزم ذهنی میتوان جای داد .
تاکتیکی که مد نظر سازندگان “سلول انفرادی” بوده شاید ریشه در همین خصوصیت ذهنی دارد . که در ایام کنونی و با “قرنطینه” کاملا قابل تطابق است .
انسان در قرنطینه در جهانی جدید زندگی میکند و گستره حیات اش به قدری تقلیل یافته است که علی رغم شوک لحظه ای ، ناشناخته بودن چیستی و زمان مندی قرنطینه هم از دلایل ترس او است !
انسان مدام سوال میپرسد “کی تمام میشود”
“چگونه تمام میشود”
“آیا در قرنطینه زندگی من ایمن خواهد بود”
“نکند مجبور به یک قرنطینه ابدی شوم”
قاب سوم : انسان به هنگام تنهایی ، تنها نیست ! به بیان دیگر او خودش را دارد ، وقتی در ارتباط با دیگران ناموفق باشد مجبور است با خودش ارتباط برقرار کند و به تصمیمات گذشته و آینده مبهم اش فکر کند !
البته این تفکر فی نفسه نه شر است و نه خیر ، اما وقتی در یک شرایط فرسایشی شبیه “انفرادی” یا “قرنطینه” جای میگیرد به شدت توان تخریب روانی و روان پریشی و اضطراب دارد ؛ انسان با خودش روبرو میشود و این ترسناک است.
قاب چهارم : در فرآیند زندگی اجتماعی و فردی بشر “عادات” نقش پر رنگی را ایفا میکنند و اگر از یک انسان بپرسیم ” روزت را چگونه سپری کردی”؟ در پاسخ به این سوال فهرست بلندی از عادات روزانه اش را بازگو خواهد کرد !
در واقع بخش زیادی از چیستی زندگی او را همین عادت ها رقم میزنند .
مع الوصف انسانی که از عادت ها دور افتاده است و در “قرنطینه” یا “انفرادی” مجبور به زندگانی شده است بخش زیادی از درونش را خاموش کرده که دیگر ارضا نمیشود .
در حقیقت پذیرش هویت جدید آن انسان نیازمند ترک عادات روزانه او است و بخش زیادی از اضطراب ها ریشه در جنگ میان “ترک عادت ها – پذیرش هویت جدید” دارد ، این عرصه جنگ درونی تا حدود زیادی اجتناب ناپذیر است و از این حیث سعی انسان به جای فکر نکردن در آن باید معطوف به واقع بینی در خصوص این جنگ شود !
جمله ای مهم در خصوص پاسخ به سوال “انسان باهوش کیست؟” وجود دارد که به این ترتیب است : انسان باهوش انسانی است که خودش را با شرایط وفق میدهد.
این سازگاری با محیط از عوامل دهشتناک “قرنطینه” است که بی شباهت با زندانیان سلول انفرادی نیست و زندانیان گاها به قدری در این نبرد شکست میخورند و شکنجه روحی متحمل میشوند که لباس تن شان را پاره میکنند و شروع به فریاد زدن میکنند و یا حتی بیهوش شده و با افت فشار مواجه میشوند .
از نگاه نگارنده ، تفطن به چهار قاب و چهار نکته ای که در این یادداشت ذکر شد ما را در رویارویی با قرنطینه و شناخت شرایطی که در آن قرار داریم راهنمایی خواهد کرد
